Ths.Bs. Lê Hoàng Long

 1. Molnupiravir là thuốc gì?

   Trước khi tìm hiểu về thuốc Molnupiravir hãy nhìn lại về dịch covid 19. Xuất hiện cuối năm 2018 đầu 2019, tính đến ngày 26/2/2022 có 433 triệu người nhiễm covid và 5,94 triệu ca tử vong trên toàn thế giới được thống kê, tại Việt Nam con số này là 3,12 triệu người nhiễm và 39.962 người tử vong. Những cố gắng trong công cuộc chống lại SARS-CoV-2 đã mang đến những hiệu quả tích cực giảm đáng kể số ca tiến triển nặng và giảm tỷ lệ tử vong, hai trong những thành công mang lại hiệu quả đó là việc sản xuất vaccin và thuốc kháng SARS-CoV-2. Hiện nay một số loại thuốc kháng virus tác dụng trực tiếp chống lại SARS-CoV-2 đã được phê duyệt hoặc đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng. Chúng có thể được chia làm hai nhóm:

- Kháng thể đơn dòng: chống lại protein Spike (một trong bốn loại protein bảo toàn của virus corona, có tác dụng liên kết virus với các tế bào đích). Được sử dụng tiêm tĩnh mạch, đang được nghiên cứu cho tiêm bắp, tiêm dưới da.

- Thuốc kháng virus phân tử nhỏ: không nhằm mục tiêu vào các protein đột biến mà nhằm mục tiêu vào RNA tác động vào quá trình sao chép virus => ức chế sự nhân lên virus.

  Molnupiravir thuộc nhóm thuốc kháng virus phân tử nhỏ, một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2a của Molnupiravir cho bệnh nhân Covid 19 cho thấy sự nhanh chóng loại bỏ virus lây nhiễm. Thuốc Molnupiravir đã được FDA cấp phép sử dụng. Trước đây thuốc Molnupiravir chỉ có các loại nhập với giá rất cao lên đến vài triệu/liệu trình/người và với số lượng nhập có hạn không phải ai cũng có thể tiếp cận, đầu năm 2022 một số công ty dược Việt Nam đã sản xuất được thuốc Molnupiravir và được Bộ Y Tế cấp phép sử dụng đây được xem là một bước tiến lớn giúp đa số người bệnh covid 19 tại Việt Nam có thể sử dụng thuốc với mức chi phí rẻ hơn nhiều từ 300-500k/ Liệu trình/người.

2. Tại sao phải dùng thuốc kháng virus molnupiravir?

    Nhiều quan điểm về cơ chế tổn thương của virus đã được đưa ra nhưng đa phần đều thống nhất khi virus SARS-CoV-2 nhiễm vào cơ quan đích (Phổi, tim, gan thận trong đó đặc biệt là phổi) nhân lên nhanh chóng gây ra các tổn thương trực tiếp lên mô cơ quan đích và nội mạc mạch máu dẫn đến những tổn thương không hồi phục. Những tổn thương này có thể tiến triển nặng dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng sau này (hậu covid). Đã có nhiều nghiên cứu các mô phổi ở những người tử vong do SARS-CoV-2 đều nhận thấy hai loại tổn thương chính: tổn thương phế nang lan tỏa và huyết khối trong lòng các mao mạch phổi.

    Các cơ chế cho thấy rằng ưu tiên hàng đầu để bảo vệ phổi là duy trì vi tuần hoàn phổi và bảo tồn các chức năng của cơ quan trong toàn bộ quá trình bệnh đồng thời kiểm soát sự sinh sản của virus nên được nhấn mạnh trong thời gian sớm nhất có thể. Đây chính là lý do phải dùng các thuốc kháng virus.

3. Tiêm vaccin rồi có phải dùng thuốc kháng virus molnupiravir không?

    Tiêm vaccin phòng covid 19 như đã biết mang lại nhiều lợi ích, mục đích chính việc tiêm vaccin hình thành kháng thể tạo hàng rào miễn dịch giúp người bệnh tránh tiến triển nặng và tử vong. Tuy nhiên vaccin không có tác dụng diệt hay ức chế sự nhân lên của virus và trên thực tế tuy tỷ lệ thấp nhưng vẫn có người bệnh đã tiêm vaccin vẫn tiến triển nặng thâm chí tử vong. Để dễ hình dung ta lấy ví dụ: cơ thể chúng ta là thành trì, virus là quân lính của kẻ thù đến chiếm thành, vaccin sau khi tiêm và sức đề kháng của cơ thể chính là lớp tường thành. Trong vài ngày số lượng quân lính kẻ thù ngày càng đông (virus nhân lên rất nhiều) trong khi lớp tường thành thì mỗi người khác nhau, xảy ra hai trường hợp:

- Nếu tường thành vững chắc sau vài ngày hết chu kỳ nhân lên virus thành trì vẫn vững => những người mắc bệnh không triệu chứng.

- Nếu tường thành bị phá vỡ, thành trì dần bị phá hủy => những người mắc bệnh có triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng.

   Vì vậy thuốc kháng virus molnupiravir vẫn cần sử dụng ở cả những người chưa tiêm và những người đã tiêm vaccin.

4. Chỉ cần dùng thuốc kháng virus molnupiravir có được không?

    Như đã giải thích Molnupiravir chỉ có tác dụng kháng virus thông qua ức chế sự nhân lên của virus. Không có tác dụng hình thành hàng rào miễn dịch bảo vệ cơ thể và không chữa triệu chứng. Chính vì vậy vẫn cần sự phối hợp với các thuốc, nâng cao thể trạng, tâm lý....Người bệnh không nên tự ý mua các thuốc điều trị kháng sinh, thuốc tăng đề kháng... mà cần Bác sĩ đánh giá và tư vấn hướng điều trị phù hợp (tránh tiền mất tật mang).

5. Khi nào dùng thuốc molnupiravir?        

    Chỉ định: Thuốc molnupiravir sử dụng cho những bệnh nhân Covid 19 có các triệu chứng từ nhẹ đến trung bình không quá 5 ngày và có ít nhất một yếu tố nguy cơ tiến triển bệnh nặng. Ngoài ra, FDA Hoa Kỳ đã cấp phép sử dụng khẩn cấp (EUA) ở những người lớn bị nhiễm bệnh có nguy cơ cao tiến triển thành COVID-19 nghiêm trọng và những người không thể tiếp cận hoặc không thích hợp về mặt lâm sàng các lựa chọn điều trị COVID-19 thay thế.

Lưu ý:

- Không dùng thuốc cho người bệnh không có triệu chứng.

- Không dùng cho bệnh nhân đã tiến triển nặng: vì như đã nói ở trên thuốc có tác dụng ức chế sự nhân lên virus => vậy khi virus đã nhân lên rất nhiều gây tổn hại các cơ quan đích thì thời điểm này dùng thuốc không có ý nghĩa.

- Đôi khi việc xác định yếu tố nguy cơ tiến triển nặng là không đơn giản đối với người bệnh=> Cần có sự tư vấn của bác sĩ hoặc có thể dùng khi người bệnh có yếu tố tâm lý sau nhiễm covid.

- Nếu người bệnh covid 19 có chỉ định dùng thuốc Molnupiravir cần dùng càng sớm càng tốt.

6. Liệu trình điều trị như thế nào?

Hiện nay trên thị thường có hai loại Molnupiravir với hai làm lượng khác nhau:

- Loại 400mg/viên: liệu trình dùng 5 ngày, mỗi ngày 4 viên, sáng 2 viên (800mg), chiều 2 viên (800mg).

- Loại 200mg/viên: liệu trình dùng 5 ngày, mỗi ngày 8 viên, sáng 4 viên (800mg), chiều 4 viên (800mg).

Liều bị bỏ lỡ: Nếu bạn bỏ lỡ một liều hãy uống ngay khi nhớ ra nếu chưa quá 10 tiếng sau thời gian bạn thường dùng. Nếu đã quá 10 tiếng bỏ qua liều đã quên, tiếp tục uống như bình thường, tuyệt đối không uống gấp đôi liều để bù.

Điều trị đúng theo liệu trình thuốc không ảnh hưởng đến thận và gan.

7. Tác dụng phụ của thuốc và chống chỉ định?

- Tiêu chảy, chóng mặt, buồn nôn có thể xảy ra thường giảm dần. Nếu một trong các triệu chứng kéo dài hoặc trầm trọng hơn cần tư vấn của bác sĩ.

- Phản ứng dị ứng là rất hiếm. Tuy nhiên cần thận trọng nếu có tiền sử dị ứng và nên dự phòng sẵn các thuống chống dị ứng.

- Không nên dùng thuốc cho phụ nữ có thai, dự định sắp có thai hoặc đang cho con bú. Trên một thử nghiệm lâm sàng trên động vật cho thấy thuốc có ảnh hưởng đến thai nhi.

- Hiện chưa xác định được thuốc có ảnh hưởng đến tinh trùng hoặc trứng, theo khuyến cao các bạn nam nữ trong độ tuổi sinh đẻ nên sử dụng biện pháp ngừa thai trong 3 tháng sau khi ngừng điều trị.

- Hiện chưa xác định được thuốc có đi vào sữa mẹ hay không, không khuyến cáo cho con bú khi đang sử dụng thuốc và trong 4 ngày sau khi ngừng thuốc.

- Không dùng cho người dưới 18t.

Tài liệu tham khảo:

1. Wu, J; Zha, P. Lung Damage Mechanisms For COVID-19 and Other Lung Infections, and Driving Force in Leukecyte Recruitment and Migration. Preprints 2020.

2. Molnupiravir 200mg Capsule (EUA) COVID-19 (SARS-Cov-2), Antiviral Agents-Nucleotide Analog-Uses, Side Effects, and More. WebMD.

3. COVID-19 Data Repository by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University.

vài hình ảnh về tổn thường phổi  :